Zen dla początkujących

Praktyka medytacji zen rozpoczyna się od poznania podstawowych zasad związanych z utrzymaniem właściwej pozycji ciała oraz koncentracji umysłu. Ten krótki poradnik powstał w oparciu o literaturę buddyjską, która pozwala poznać istotę i sens medytacji zen. Część tekstu oparta została na książce Roshi Shunryu Suzuki pt. „Umysł zen, umysł początkującego”, grafiki podchodzą z książki Philipe’a Kapleau pt. „Trzy filary zen”.

Pozycje w medytacji

Na początku przyjmij odpowiednią pozycję sprzyjającą medytacji. Możesz wybrać spośród wielu tą, która najbardziej odpowiada Twojej sprawności fizycznej i będzie dla Ciebie komfortowa podczas medytacji.

Najczęściej stosowane pozycje to:

siad klęczący (japoński zwany seiza),
pozycja birmańska,
ćwierć-lotos,
pół-lotos,
bądź najbardziej popularna pozycja – pełnego lotosu.

Kiedy siedzisz w pozycji pełnego lotosu, Twoja lewa stopa jest na prawym udzie, a prawa na lewym. Kiedy krzyżujesz nogi w ten sposób, to chociaż masz prawą i lewą nogę, stają się one jednym. Ta postawa wyraża jedność dwoistości. Nie dwie i nie jedna. Każdy z nas jest zarazem zależny i niezależny.

Jeśli nie jesteś w stanie przyjąć pozycji pełnego lotosu, bądź siedzenie w tej pozycji sprawia Ci trudność, nie przejmuje się. Nie walcz ze swoim ciałem i dobierz inną z wcześniej wymienionych pozycji. Między pozycją ciała a stanem umysłu występuje duża korelacja, dlatego nierozsądnie jest przyjmować pozycję niewygodną, nawet jeśli z pozoru wydaje się najodpowiedniejsza.

Stabilna podstawa

Istotne jest, aby podczas pozycji siedzącej przyjąć stabilną podstawę trójkąta, która daje ciału trzy punkty podparcia: (1 i 2) kolana oraz (3) pośladki. Pomocna może być tutaj poduszka do medytacji podłożona pod nasze siedzenie. Każdy powinien indywidualnie dobrać dla siebie jej wysokość. Często stosowane są również mniejsze poduszki, które podkładamy pod kolana jeśli, któreś z nich ma tendencję do unoszenia się ponad matę. Wszystkie 3 punkty podparcia powinny być wyważone i stanowić podporę dla całego ciała.

Prosty kręgosłup i oddech

Najważniejszą rzeczą w przyjmowaniu postawy zazen jest utrzymanie prostego kręgosłupa. Twoje uszy i ramiona powinny być w jednej linii. Rozluźnij ramiona i wypchnij tył głowy ku sufitowi. Przyciągnij podbródek. Kiedy podbródek jest wysunięty, to w postawie nie ma siły i prawdopodobnie marzysz. Aby postawa była mocna należy przeć przeponą w dół, w kierunku hara, czyli w kierunku podbrzusza. To pomoże Ci w utrzymaniu fizycznej i umysłowej równowagi. Kiedy próbujesz utrzymać tę postawę, możesz na początku mieć trudności z naturalnym oddychaniem, lecz gdy przyzwyczaisz się do tego, będziesz w stanie oddychać naturalnie i głęboko.

Staraj się skoncentrować na wcześniej wspomnianym punkcie podbrzusza. Gdy umysł osadzony jest w głowie, mamy większą tendencję do tworzenia natłoku myśli. Gdy umysł skupiony jest w hara (podbrzuszu) samo przez się następuje jego uspokojenie. Wzrok skieruj na podłodze, około metra przed sobą, nie skupiając go na żadnym szczególnym punkcie. Oczy utrzymuj półprzymknięte.

Ułożenie dłoni – mudra

Twoje dłonie powinny tworzyć „kosmiczną mudrę”. Jeżeli położysz lewą dłoń na prawej ze środkowymi stawami środkowych palców razem i zetkniesz lekko kciuki ze sobą (tak, jakbyś trzymał między nimi kartkę papieru) Twoje dłonie utworzą owal. Powinieneś utrzymywać tę uniwersalną mudrę z troską, jakbyś w dłoni trzymał coś bardzo cennego.

Dłonie trzymaj przy ciele, z kciukami mniej więcej na wysokości pępka. Ułóż ramiona swobodnie i wygodnie, łokcie nieznacznie oddalone od ciała, jakbyś pod każdym ramieniem trzymał jajko nie rozgniatając go.

Utrzymanie pozycji i koncentracji

Nie przechylaj się na boki, w tył lub w przód. Siedź prosto, jakbyś podpierał głową niebo. Jest to nie tylko forma czy sposób oddychania. Jest to główny punkt buddyzmu, doskonały wyraz Twojego głębokiego jestestwa – Natury Buddy. Nie ma potrzeby, abyś próbował osiągnąć jakiś specjalny stan umysłu. Jeżeli próbujesz coś osiągnąć, Twój umysł zaczyna błądzić. Gdy nie próbujesz osiągać czegokolwiek, Twoje ciało i umysł są właśnie tutaj.

Kiedy garbisz się, tracisz siebie. Twój umysł będzie błądził gdzie indziej, nie będziecie w swoim ciele. Kiedy w ciele i umyśle panuje ład, wszystko inne będzie we właściwym miejscu, we właściwy sposób. Jesteś „szefem”. Kiedy szef śpi, wszyscy śpią. Kiedy szef działa właściwie, każdy wszystko zrobi właściwie i w odpowiednim czasie.

Tak więc zawsze próbuj utrzymać właściwą postawę i właściwy stan świadomości, nie tylko kiedy praktykujesz zazen, lecz we wszystkich swoich działaniach. Odkryjesz, jak ważną rzeczą jest utrzymywanie właściwej postawy.

Na początku, podczas medytacji możesz liczyć oddechy od 1 do 10. Nie przejmuj się jeśli myślami odbiegniesz gdzieś daleko. Po prostu wróć do liczenia oddechów. Z czasem możesz zostawić oddech samemu sobie i tylko go obserwować. Być świadkiem tego co dzieje się wokół Ciebie.

Umysł jest niczym niebo, myśli są jak obłoki pojawiające się na niebie. Pojawiają się, trwają jakiś czas i płyną dalej. Jeśli nie trzymasz się ich kurczowo, przemijają same. Pozostań obserwatorem własnego umysłu.

Jeżeli nie jesteś zadowolony podczas zazen, oznacza to, że Twój umysł nadal błądzi. Twoje ciało i umysł nie powinny chwiać się czy błądzić. Niezadowolenie z siebie w trakcie zazen jest to stan konieczny, ale przejściowy. Z czasem nie będziesz się tym kłopotać.